گرفتاري‌هايي كه دراين دنيا دامنگير انسان مي شوند يا مكافات عمل هستند و يا براي امتحان، براي تعدادي پايه ترقي و تكامل است و براي گروهي تخفيف كيفر اخروي،صورت اخير لطفي است از طرف خداوند براي گناهكاران تا از مجازات اخروي آنها كاسته شود و ممكن است در اين دنيا پاك گردند و به سراي باقي سفر كنند.

در قرآن با واژه‌هاي گوناگوني از گناه ياد شده است: ذنب، اثم، سيئه، معصيت، خطيئه، جرم، منكر، فاحشه، شر و….

خداوند در يك جا از قول گناهكاران بيان مي‌دارد: «… وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا ؛ به او مي‌گويند: اي واي بر ما! اين چه نامه‌اي است كه هيچ [كار] كوچك و بزرگي را فرو نگذاشته ، جز اين كه همه را به حساب آورده است .» (سوره كهف، آيه 49)

روايات بسياري نيز اين تقسيم بندي را بيان داشته‌اند و فرموده‌اند:انجام دهنده گناهان كبيره به دوزخ مي‌رود.1

گناهان بدني و جسمي، گناهاني هستند كه انسان با يكي از اعضاي بدن آن را انجام مي‌دهد. مثل: غيبت، زنا ، دزدي، فحاشي و… و گناهان غير بدني آنهايي هستند كه آدمي در دل و ضمير خود آنها را انجام مي‌دهد. مثل: حسد، كينه، بخل و….

تعدادي از علما و اساتيد اخلاق گناهان كبيره را تا چهل مورد برشمرده‌اند.2 ليكن در بعضي موارد و مواقع گناهان صغيره به گناهان كبيره تبديل مي شود و گناه انسان سنگين‌تر مي‌شود و حكم همان گناهان كبيره را دارد.مثلاً: اصرار بر گناه صغيره،كوچك شمردن گناه،تظاهر به گناه،خشنودي از گناه و مغرور شدن به ستر الهي.

يكي از موانع معرفت، گناه است كه بر عقل و فطرت تأثير گذاشته و باعث انحراف از حق و ظرافت‌هاي خلقت مي‌گردد. «وَلَـكِن قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ ؛ ولي دل‌هايشان سخت شده و شيطان آنچه را انجام مي‌دادند برايشان آراسته است».(سوره انعام، آيه 43)

امام صادق (عليه السلام) مي‌فرمايد:«اذا اذنب الرجل خرج في قلبه نكتةسوداء فان تاب انمحت و ان زاد زادت حتي تغلب علي قلبه فلا يفلح بعدها ابداً؛ هنگامي كه انسان گناه مي‌كند، نكته سياهي در قلب او پيدا مي‌شود، اگر توبه كند محو مي‌گردد و اگر بر گناه بيفزايد زيادتر مي‌شود تا تمام قلبش را فرا گيرد و بعد از آن هرگز روي رستگاري را نخواهد ديد».3

هر كه را پاك باشد ز اعتدال
آن دعايش مي‌رود تا ذوالجلال

و باز حضرت علي (عليه السلام) مي‌فرمايد: «المعصية تمنع الاجابة ؛ گناه از اجابت دعا جلوگيري مي‌كند.»4

اگر چه مرگ در اختيار انسان نيست، ليكن اعمال ما در طولاني شدن يا كوتاه شدن عمر ما دخالت دارند؛ يعني اعمال و رفتار ما در زندگي ما تأثير مي‌گذارند.

حضرت علي (عليه السلام) مي‌فرمايد: «اعوذ باللّه من الذنوب الّتي تعجّل الفناء؛ از گناهاني كه در نابودي شتاب مي‌كنند به خدا پناه مي‌برم».8

بعضي كارها از قبيل: قطع رحم، قسم دروغ، سخنان دروغ، آزردن پدر و مادر و… عمر را كوتاه و كارهايي از قبيل: صدقه پنهاني، نيكي به پدر و مادر و صله رحم و… عمر را طولاني مي‌كنند.

حضرت علي (عليه السلام) مي‌فرمايد: «اعوذ باللّه من الذنوب الّتي تعجّل الفناء؛ از گناهاني كه در نابودي شتاب مي‌كنند به خدا پناه مي‌برم»

امام صادق (عليه السلام) : هيچ رگي نزند و پائي به سنگ نخورد و سر درد و مرضي پيش نيايد مگر به جهت گناهي كه انسان مرتكب شده و براي همين است كه خداي عزوجل در قرآن ميفرمايد : هر مصيبتي كه به شما مي رسد براي كاري است كه به دست خود كرده ايد و خدا از بسياري ( از معصيت ها ) هم گذشت ميكند ( سوره شوري ، آيه 30 )

سپس امام (عليه السلام) فرمودند : آنچه خدا از آن مي گذرد از آنچه از آن مواخذه ميكند بيشتر است. ( شرح : يعني آن گناهاني كه خدا از آن مي گذرد بيشتر است از آن گناهاني كه خدا بوسيله آن گناه عذاب مي كند .) (اصول كافي ، جلد 3 صفحه 370)

نكته آخر اين كه رفتار و گفتار و نيات انسان داراي پيامدي است كه يا در اين دنيا و يا در جهان آخرت دامنگير انسان مي‌شود.

گر مراقب باشي و بيدار تو

بيني هر دم پاسخ كردار خود